Kinshasa, februari 2005
Allerbeste vrienden,
We zijn in Kinshasa aangekomen en kijken onze ogen uit! Wat een contrast tussen de dunbevolkte binnenlanden en deze drukke hoofdstad van Congo met een bevolking van meer dan acht miljoen inwoners !
Kinshasa, de hoofdstad van Congo
Het is moeilijk om een goed beeld te geven van Kinshasa; het zich vermaken’ zou misschien de meest karakteristieke beschrijving zijn. En vooral s’avonds deden we dat ook. Het begon met tabac’ eten: geroosterd geitenvlees (de geit werd daar voor je ogen en oren geslacht smakelijk!). Vandaar gingen we naar een disco waar we tot de kleine uurtjes dansten. De meeste kinshezen doen dat elke dag, maar zijn smorgens toch weer om zeven uur op hun werk.
De Congolezen houden ervan om elkaar aparte namen te geven zoals chef, exécutif, of président. Zo werd ik al meteen tot delegatie-hoofd’ gedoopt want, al waren we maar met tweeën, standenverschil moet er zijn hoor!
Enkele aspecten van het leven in Congo.
Onder Mobutu is Congo bekend geworden vanwege corruptie en nepotisme; die nalatenschap is merkbaar tot de dag van vandaag. Een goed voorbeeld daarvan is de strijd tegen de erosie van de zanderige heuvels van Kinshasa. Meer dan drie miljoen. US$ is er door de regering besteed op een bepaald punt om die erosie tegen te gaan. Helaas zonder resultaat: de erosie gaat nog steeds door en vormt nu een gevaar voor de sloppenwijken en een hoofdweg.
Op een andere heuvel daar vlakbij werkte een ontwikkelings organisatie samen met de plaatselijke bevolking om ook daar de erosie tegen te gaan. Er werd 10 keer minder geld besteed aan eenvoudige middelen zoals bomen planten: daar werd de erosie wel gestopt. Het resultaat was een groene heuvel en een bevolking die niet bang is om daar in huizenbouw te investeren. Het herstel aan wegen is voor bepaalde instanties zeer lucratief.
Zo kost het de Wereldbank op het ogenblik circa €.400.000,- om één km weg te asfalteren . . . en er moeten nog 39000 km gedaan worden!
Waar een weg is komt vooruitgang.
De slechte staat waarin wegen verkeren is een specifiek probleem in Congo. De grond is erg vruchtbaar maar 80% van alles wat er geproduceerd wordt bederft omdat het niet vervoerd en verhandeld kan worden. Dat is vooral erg in het oosten van Congo waar dagelijks minstens 1000 mensen sterven vanwege gebrek aan gebalanceerd voedsel en gezondheidszorg.
NGO’s en Ambassades.
Novib heeft maar een paar partner organisaties in Kinshasa. Om financiele hulp te krijgen voor projecten in het oosten van Congo zijn we aangewezen op internationale organisaties, ambassades enz. Als medewerkers van Novib hebben een collega en ik een reis naar Oost Congo ondernomen. Rolf was al eens in de stad Goma geweest maar was nu toch wel bang om verder het binnenland in te trekken. In die dichte oerwouden verwachtte hij alleen maar muskieten, vochtige hitte, en geen electriciteit of watervoorzieningen. Maar het warme welkom van de mensen heeft veel goedgemaakt: in feite heeft hij daar zijn hart verloren . . . en ik ook!
Onze reis naar Oost Congo.
Achter op een motor door de dichte bossen in het binnenland: een onvergetelijke reis. De bedoeling was om te zien hoe het de plaatselijke bevolking verging na de terugkeer van de "ex-combatants", en hoe we hun re-integratie kunnen steunen. De leeftijden van die ex-Mai Mai varieren van 15 tot 45 jaar; ze hebben jaren lang in de bossen geleefd.
De meesten van hen kijken er naar uit om terug in het gewone leven te komen, maar zien dan meestal dat hun huizen verwoest, en hun vroegere buren vijandig zijn. Hun vrouwen en andere dorpsgenoten verwelkomen hen niet graag vanwege hun verleden, en wat ze gedaan hebben, maar ook omdat ze niets meebrengen en dus totaal afhankelijk zijn van anderen om te overleven: een echte man’ moet zichzelf en zijn familie kunnen voeden!
De Mai-Mai.
De Mai-Mai zijn destijds opgericht als een plaatselijke verzetsbeweging tegen overheersing van buitenaf, b.v. tegen de Rwandezen eind van de negentiger jaren. Maar, zoals zo vaak gebeurt, een aanvankelijk goedbedoelde verzetsbeweging richt zich dan tegen haar eigen basis: de bevolking. En dat deden de Mai-Mai ook: roof, moord en verkrachting . . . In het dorp waar wij waren zijn minstens 460 vrouwen verkracht!
Problemen.
Er zijn heel wat problemen met het programma dat we aan het opzetten zijn. Het is b.v. een dilemma voor mij om juist die jongeren (één op vijf van de dorpsbevolking) te helpen die schuldig zijn aan al die uitwassen.
Maar dan: het hele vredesproces zou falen als rechtvaardigheid gekozen zou worden boven verzoening. Wat dat aangaat heb ik veel opgestoken van gesprekken met verkrachtte vrouwen en meisjes: ook zij willen dat de ex-soldaten (zelfs hun verkrachters) weer terugkomen. In feite willen zij boven alles dat vrede en veiligheid zo spoedig mogelijk hersteld worden.
Veel dorpen zijn in basisgroepen’ van 40 personen onderverdeeld die een gezamelijk inkomen proberen te genereren, en vooral solidair zijn met elkaar. Ons project heeft ten doel om initiatieven te steunen die ex-soldaten kunnen helpen om te integreren, en de hele groep op haar beurt steun te geven om hun inkomen te vermeerderen.
We hebben ook een heel goed gesprek gehad met de kerken. De laatste 10 jaar schieten kerken als paddestoelen uit de grond. Om er een te beginnen heb je alleen maar een wonder nodig (of minstens dat één van je volgelingen doet alsof). De kerken en traditionele leiders kunnen een grote rol spelen om ex-soldaten met hun gemeenschap van oorsprong te verzoenen, en zelfs om de nu onderling vijandige dorpen weer bij elkaar te brengen.
Soms werd de oorlog door de Mai-Mai gebruikt om vroegere conflicten tussen dorpen te regelen’ (d.w.z. het dorp platgebranden). Gelukkig maar dat er van ouds effectieve rituelen bestaan om mensen met elkaar te verzoenen. Als de pastores verzoening preken en de andere groep de verontschuldiging accepteert, wordt er een geit geslacht en het bloed over de mensen gespenkeld. Ons project zal zeker proberen om deze gewoontes weer tot leven te roepen.
Toen we op een keer ergens sliepen gebeurde er het volgende: omdat Rolf nogal lang is uitgevallen paste hij niet in het bed en dus legde hij zijn matras op de grond met het muskietennet erboven. Rond middernacht gaf hij een schreeuw die mij de stuipen op het lijf joeg! Z’n teen bloedde behoorlijk, en hij dacht dat hij door een slang of schorpioen gebeten was. Maar toen hoorde we zo’n gek fzzzzz-geluid en zagen een muis weglopen . . . .
Hoe dan ook, morgen ben ik weer thuis in de kou. Het meeste zal ik al die goeie mensen missen die, ondanks hun misère en angsten, dat alles overstijgen door liefde, humor en hoop levend te houden.
En natuurlijk zie ik er naar uit om jullie allemaal weer heeeeeeeel gauw terug te zien.
Het allerbeste,
Eveline.
vert.R v.d. Mast m.afr.
